Een ayurvedische benadering van de winter

Ayurveda geeft richtlijnen om te leven volgens de wetmatigheden van de natuur. Mensen maken deel uit van de natuur, dus zijn ook aan de wetten van de natuur onderworpen. Deze wetten verschillen afhankelijk van het tijdstip van de dag én van het seizoen.

Volgens de Ayurvedische leer, bestaat elk mens uit een unieke samenstelling van energieën, de drie Dosha’s, Vata, Pitta en Kapha. De Vata-dosha houdt verband met de elementen ether en lucht. Pitta vertegenwoordigt vuur en water en Kapha staat voor de elementen water en aarde.

De verandering van de seizoenen heeft een sterke werking op onze Dosha’s. Daarom schrijft Ayurveda seizoen gerelateerde routines voor om een verstoring van de Dosha’s te voorkomen. Vata stijgt in de herfst en de vroege winter, Pitta in de zomer, en Kapha in late winter het voorjaar.

De wisseling van de seizoenen

Een belangrijk onderdeel van de Indiase Ayurveda is de leer van de seizoenen, ook wel Ritucharya genoemd. Hierin staan leefstijl- en voedingsregels ter preventie en behandeling van ziekten, afgestemd op het seizoen. In onze klimaatzone kennen wij vier seizoenen, deze worden in de Ayurveda tot drie teruggebracht en gekoppeld aan de drie dosha’s.

In de drie seizoenen onderscheidt de Ayurveda per seizoen weer verschillende kwaliteiten en eigenschappen die de dosha’s verhogen, uit balans brengen of juist in balans brengen. De overgang van het ene naar het andere seizoen zal nooit plotseling zijn. Je bereidt jezelf er al op voor door je kledingkast te gaan veranderen: warme wollen truien voor de winter en katoen, zijde en linnen om af te koelen in de zomer. Je zet je paraplu en dikke jas klaar om te gebruiken in de herfst. En zo is het volgens Ayurveda ook heel verstandig om je eetpatroon aan te passen wanneer het seizoen verandert.

Wanneer je leeft volgens de richtlijnen van Ayurveda, leef je in harmonie met de natuur en is ook je eetpatroon daar op afgestemd. Via de planten, kruiden, granen, vruchten die wij eten, de lucht die we inademen en het water dat we drinken zijn we onlosmakelijk verbonden met de natuur. We zijn er alleen erg van vervreemd in deze tijd. In de tijd dat Ayurveda een gebruikelijke leefstijl was waren de mensen veel meer dan nu vervlochten met de grote krachten van de natuur, de cyclus van de seizoenen, het dag/nacht ritme. Jezelf in harmonie brengen met de natuur is een grote sleutel tot gezondheid.

De Winter noemen we in de Ayurveda het vata-seizoen, maar ook Kapha. Vata stijgt in de herfst en de vroege winter en Kapha in late winter.

Kapha dosha

• Element: water- en aarde
• Kwaliteit: structuur en stabiliteit

Het is de tijd van de allergieën en verkoudheden, van hoesten en slijm, van spijsverteringsklachten en andere Kapha-ongemakken. De zogenaamde voorjaarsmoeheid is er slechts een gevolg van. Wanneer we de Kapha symptomen niet tegengaan en wanneer deze onze slaap verstoren ligt vermoeidheid op de loer. Voorjaarsmoeheid is daarmee mogelijk geen lentesymptoom, maar een nawerking van verwaarloosde Kapha-storingen en ons gedrag gedurende de winter.

De Kapha dosha, het water- en aarde-element, wordt in het lichaam sterk geaccumuleerd uit de wintermaanden. Dit kan worden ervaren als een winterse gewichtstoename en een lethargisch gevoel. Met een paar dagelijkse rituelen kun je beginnen met het vloeibaar maken van die opbouw en het loslaten van het lichaam.

Vata dosha

• Element: lucht/ether
• Kwaliteit: beweging

Vata is die levenskracht die gevormd wordt door het element lucht onder invloed van het element ether. Het is de lichtste en meest beweeglijke van de drie dosha’s. Lucht kun je ook niet grijpen en zo is het ook met dit type mens. Wat betreft ziekte wordt er in de Ayurveda gezegd dat 60% van alle ziekten te maken hebben met een Vata-verstoring. Vata kan onbalans in Pitta en Kapha veroorzaken, omdat Vata beweging is en in alle systemen van de drie krachten voorkomt. Het reguleert en activeert de andere twee dosha’s. Vata ziekten hebben te maken met een verstoring in regelmaat, rust, warmte. Ook zorgen en andere zenuwstelsel belastende vormen van stress hebben een vata verhogende werking. Ziekten ontstaan mede uit het denken en zijn misschien wel de belangrijkste ziekten van deze tijd, bijvoorbeeld het denken in oordelen en vooroordelen, denken dat onder druk staat van levensomstandigheden.

Routine

Routine is erg belangrijk voor deze Vata-periode. Zonder routine raakt het Vata al snel uit balans. Eten en slapen op regelmatige tijden is één van de belangrijkste dingen om Vata weer in balans te krijgen. Neem voldoende rust en kies daarbij altijd een omgeving, relaties en voeding die Vata in balans brengt en houdt. Gevoelens van angst en onrust zullen dan al voor een groot gedeelte gaan af nemen. Blijf altijd zo warm en kalm mogelijk. Stoombaden en vocht kunnen goed helpen. Beperk veel reizen, vooral per vliegtuig, harde geluiden, suiker en alcohol, maar voorkom ook blootstelling aan koude en een weinig koude gerechten. Enkele tips:

• Zorg voor regelmaat in je leven. Maak een globaal schema voor je dagindeling, zodanig dat je je er aan kunt houden. Plaats daarin de drie maaltijden op vaste tijden als een soort ankerpunten.
• Zorg voor voldoende rust in je dagen. Plan je werkzaamheden zo, dat er voldoende spreiding is over de werkdagen en zorg daarnaast voor vrije tijd/dag(en), die er voor je zijn.
• Zorg voor voldoende slaap, en gedurende zeker acht uur. Hoewel je niet heel vroeg hoeft op te staan, is lang uitslapen niet goed tenzij bij uitzondering wanneer je erg moe bent. Beter is om op een normale tijd tussen 6.30 en 7.30 uur op te staan en tussen 22.00 en 23.00 uur naar bed te gaan. Maak het alleen bij hoge uitzondering later. Wanneer het nodig is en het past in je dagindeling is er geen bezwaar tegen een korte rustperiode vroeg in de middag.
• Neem de tijd voor een ochtendritueel, bijvoorbeeld een zelfmassage met warme (sesam)olie en daarna een uitgebreide douche. Neem daarna altijd een ontbijt.

Wanneer je het in de winter opgehoopte Kapha wilt verminderen met voeding en kruiden moet je rekening houden met uw dosha-type, want de adviezen zijn niet voor iedereen hetzelfde. Pureyoga adviseert een consult te nemen bij een Ayurvedisch arts voor juiste advies, zoals Robert Swami Persaud.

Aromatherapie volgens de TCM in de Winter

De traditionele Chinese geneeskunde (Traditional Chinese Medicine -TCM) onderscheidt 5 elementen: hout (lente), vuur (zomer), aarde (nazomer), metaal (herfst) en water (winter). Volgens deze leer worden deze elementen gezien als primaire krachten binnen het universum. Nu de winter is is begonnen neemt het Water-element aan kracht toe.

De 'water'-organen zijn nieren en blaas, het element manifesteert zich op fysiek gebied in het DNA, de botten, hersenen en het merg. Ook de oren en het hoofdhaar zijn uitdrukking van water-energie. De nieren zijn opslagplaats van de aangeboren Qi, de energie die we van onze ouders en voorouders hebben gekregen, en slaan daarnaast ook onze 'dagelijkse' energie op, die we via onze voeding binnen krijgen maar misschien niet direct verwerken. Langdurige vermoeidheid en kouwelijkheid zijn signalen die we daarom serieus moeten nemen, zodat we onze batterij gevuld kunnen houden voor een lang en gezond leven.

Water is in een constant proces bezig om ons lichaam schoon te houden – dit gebeurt via de nieren. Water stroomt door ons lichaam en neemt overal afvalstoffen mee, helpt bij het verteringsproces en zorgt ook voor een goede controle van de temperatuur (transpiratie). Ook onze gewrichten lopen alleen soepel door de aanmaak van gewrichtsvloeistof, in al ons weefsel is vloeistof te vinden. Kortom – er is geen enkele lichaamsfunctie, geen enkel proces dat zonder water kan functioneren.

Winterse geuren

Door hun kruidige geur zijn oliën zoals kaneel, kruidnagel, zwarte peper, nootmuskaat en gember geschikt voor de wintertijd. Je kunt deze kruidige geuren apart gebruiken, maar ook combineren met een zachtere olie zoals sinaasappel. Sinaasappelolie geeft een gevoel van vreugde, verdrijft sombere gevoelens. Ook grapefruit combineert goed met kruidige oliën. Grapefruit is een 'feel good'-geur en helpt bij somberheid. Net als de Italiaanse geluksvrucht bergamot. Deze frisse, pittige geur heeft een balancerend effect op je geest en kalmeert ongewenste emoties zoals stress, angst, verdriet en woede. Bergamot herstelt bovendien je vertrouwen.

Het wetenschappelijk bewijs daarvoor werd geleverd door de Italiaanse professor Paolo Rovesti, verbonden aan de universiteit van Milaan. Rovesti deed verschillende onderzoeken naar bergamotolie en neurologie en heeft kunnen aantonen dat het gebruik van bergamotolie positieve resultaten geeft bij onder andere angst en depressies.

Zelf een blend maken

Je huis tijdens de donkere maanden van het jaar omtoveren tot een happy huis? Maak dan je eigen blend. Dit is een kruidige en frisse mix van etherische oliën die door de sinaasappel olie een warme geur aan je huis geeft. Meng de onderstaande etherische oliën. Goed schudden en je compositie is klaar voor gebruik.

• 10 druppels sinaasappelolie
• 8 druppels kaneelolie
• 5 druppels gemberolie
• 1 druppel nootmuskaatolie

Blend voor je weerstand

Veel oliën hebben een antibacteriële en antivirale werking. De werkzame stoffen in etherische oliën kunnen de celmembraan binnen dringen en de stofwisseling in de cel beïnvloeden. Bacteriën en virussen kunnen op deze manier onschadelijk gemaakt worden. Je immuunsysteem de komende maanden extra ondersteunen? Maak dan een blend bestaande uit deze oliën:

• 30 druppels citroenolie ( één van de beste oliën bij griep en verkoudheid vanwege zijn sterke antibacteriële en antivirale werking)
• 20 druppels kruidnagelolie
• 13 druppels zwarte peper-olie
• 20 druppels kaneelolie
• 13 druppels oregano-olie (rijk aan het stofje carvacrol, een krachtig natuurlijk antibioticum)
• 10 druppels rozemarijnolie
• 10 druppels eucalyptusolie (heeft een heilzame werking op je luchtwegen)

Voor deze winter editie heb ik sinaasappelolie gekozen omdat ik zelf dol ben op deze geur en op sinaasappelen. Het doet me ook denken aan appeltjes van oranje in het sinterklaas lied, maar ook aan de kerst decoraties met sinaasappel. Oorspronkelijk komt de sinaasappel uit India, Pakistan, Vietnam en het zuidoosten van China. Daar werd hij al in 2400 voor Christus gecultiveerd. Het Nederlandse woord is afgeleid van het Franse pomme de sine, dat China-appel betekent. Sina is het oude woord voor China.

De zoete sinaasappel werd in zestiende eeuw door Portugezen vanuit Zuid-China naar Europa gebracht. De Europeanen maakten toen niet voor het eerst kennis met een sinaasappel. Sinds de negende eeuw aten ze al een zure en bittere variant van de sinaasappel die oorspronkelijk afkomstig was uit India. In Nederland noemde men deze vruchten vaak appelen van arance (appelen van oranje).

Portugese missionarissen stuurden rond 1548 voor het eerst zaden van de zoete Chinese sinaasappel naar Europa. De vrucht werd populair in Portugal en veroverde ook al snel Italië en vervolgens de rest van Europa. Omdat er nu twee verschillende sinaasappels op de markt waren, een zoete en een zure, moest er onderscheid gemaakt worden. De Europeanen deden dit door de vrucht te vernoemen naar het land van herkomst: China. De vrucht werd in onze contreien in de loop der tijd onder meer chinaasappel, appelsien en appel Chinaas genoemd.

Je kunt pas na 4 jaar vruchten plukken Voor die tijd groeien er wel vruchten aan de boom, maar deze zijn dan nog niet geschikt voor consumptie. Een sinaasappel is rijp na 15 maanden aan de boom.

De werking

Sinaasappel etherische olie heeft antiseptische en schimmel bestrijdende eigenschappen. De olie werkt emotioneel balancerend. Sinaasappel etherische olie ondersteunt tevens de spijsvertering, de circulatie en het immuunsysteem. Ook de huid kan er veel baat bij hebben. Je kunt hierbij denken aan kloven, rimpels en de zogenaamde sinaasappelhuid. Sinaasappel etherische olie kan helpen bij de regeneratie van huidcellen.

Als je de olie koud vernevelt heeft het een opwekkende werking; ik vind het een blije geur. Je kunt de olie goed gebruiken bij somberheid, depressie en nervositeit door haar ontspannende werking. Ook bij koorts, griep en verkoudheid is Sinaasappel etherische olie een olie om te vernevelen.
Je kunt je huid ondersteunen door Sinaasappel etherische olie te verwerken in je (zelfgemaakte) crèmes en lotions.

Contra-indicaties

Sinaasappel etherische olie is fotosensitief. Fotosensitieve oliën versterken de werking van de zon. Aangeraden wordt om na het aanbrengen op de huid 24 tot 48 uur uit de zon te blijven of ze aan te brengen daar waar de zon niet schijnt.
Etherische olie van sinaasappel kan de huid irriteren. Wees hier alert op en verdun met een dragerolie (olijf-, kokos, sesamolie, enzovoort).
Gebruik geen plastic als je etherische olie verwerkt. Sommige etherische oliën tasten plastic aan. Hierdoor komen er gifstoffen vrij.

Oefeningen bij de winter

Reflectie

Onderzoek de symboliek van de winter. Wat betekent de wintersymboliek voor jou in je persoonlijke leven? Wat is het eerste wat in je opkomt?
Wat zijn een paar mogelijkheden voor zelfzorg die je kunt doen in deze koudere maanden?

"Verwachtingen zijn de wortel van alle hartzeer" - William Shakespeare. Vind je het echt leuk om rond te rennen en te stressen over het schoonmaken van je huis, het organiseren van een vlekkeloos feest of diner, of het vinden van het "perfecte" dure cadeau? Wat zijn je verwachtingen rondom de feestdagen? Hoe zou je deze verwachtingen kunnen bij stellen?

Water en yogabeoefening

In de beoefening geïnspireerd door het element Jala (Sanskriet voor 'Water') ga je de yogabewegingen beoefenen met het karakter van een dans. Het is het beeld van een stromende rivier. Alles staat met alles in verbinding. De bewegingen kunnen verschillend zijn van tempo zoals water ook verschillend kan stromen. Je gaat met gevoel cirkelvormige bewegingen uitvoeren vooral in de gewrichten en de wervelkolom. In de bewegingen voel en beleef je de innerlijke flow. Voel en beleef je de innerlijke flow, niet het dwangmatig willen, maar het luisteren, het vrijlaten en het toelaten van de speelsheid. Vloeiend.

Het element water verwijst naar gevoel en emoties de drager van emoties. Met name is je baarmoeder de plaats waar je emotionele ervaringen worden verwerkt. Hier transformeren je emoties die te maken hebben met onder andere angst, verlies, overgave voor het leven. Maar ook onzekerheden huizen hier, keuzes die je dient te maken waar je wellicht nog niet bewust van bent. Die onzekerheden kunnen vragen oproepen, zoals: “Wat gebeurd er in me?”

Water symboliseert de behoefte aan communicatie. Naar de verbinding die we met de ander zoeken, ook de communicatie en de verbinding. Het verlangen naar herkenning en bevestiging, maar als er teveel afhankelijkheid nodig is voor waardering van de ander zoals ouders, partner, vrienden dan verzwakken we ons ik gevoel en kunnen we onzeker worden. In dit gebied stroomt ook het verlangen van passie en koestering. Wees tijdens het beoefenen niet doof (water staat voor de oren en het horen) voor de gebieden waar je blokkades, verstijvingen, pijn of andere dingen ervaart. Durf te voelen, sta er even bij stil maar klamp je er niet aan vast. Ga niet over je grenzen.

Asana | Marjariasana (Kathouding

De kat beweegt zich prachtig door tijd en ruimte. Wij mensen kunnen leren van zijn gracieuze bewegingen. Vooral van de manier waarop een kat van rust overgaat naar activiteit. Dit doet de kat niet zonder zich eerst te rekken en te strekken. Een kat gaat zijn eigen gang. 

Massage-oefening |  'De Nieren openen zich in het oor'

In de winter kun je de nieren versterken door je leven aan te passen aan het seizoen. Rust is een belangrijk punt om de nieren te versterken.

Volgens de Chinese geneeskunde is in het oor het gehele lichaam te vinden. De acupunctuur maakt hier gebruik van. De oren horen bij de nieren, binnen de Traditionele Chinese Geneeskunde wordt er ook wel gesproken over: “De Nieren openen zich in het oor”. Een toepassing om de nieren te stimuleren is om je oren te masseren. In het oor bevinden zich veel zenuwuiteinden die door massage gestimuleerd worden, wat ook stress verlagend kan werken. Een oormassage activeert reflexpunten die in verbinding staan met plaatsen in het lichaam. Zo staat de oorlel voor het hoofd en de rand van de oorschelp voor de ruggengraat. Het bevorderen van de doorbloeding van de oren, verbetert ook de circulatie van het hele gezicht.